Ep. 08: Thực phẩm cho trẻ ADHD

Nội dung

• Trẻ ADHD là ai?

• Thực phẩm không nên ăn

• Thực phẩm nên ăn

• Một vài món ăn dưỡng tâm an thần cho trẻ ADHD

• Lời kết

1.Trẻ ADHD là ai?

Theo Tây y, ADHD là rối loạn tăng động giảm chú ý, thường xuất hiện từ nhỏ.Trẻ ADHD có xu hướng hiếu động, khó tập trung, dễ bốc đồng, hay quên và mất kiểm soát cảm xúc. Nguyên nhân đến từ sự mất cân bằng chất dẫn truyền thần kinh trong não, đặc biệt là dopamine và norepinephrine.

Tuy nhiên, nếu nhìn dưới góc độ Đông y, ADHD không đơn thuần là bệnh về hành vi, mà là mất cân bằng âm – dương, khí – huyết trong cơ thể, đông y cho rằng:

• Can (gan) chủ sơ tiết – nếu can khí uất, can dương vượng → trẻ dễ nóng nảy, hiếu động.

• Tỳ vị là gốc sinh khí – nếu tỳ hư, ăn kém, tiêu hóa yếu → não thiếu dưỡng, giảm tập trung.

• Tâm chủ thần minh – nếu tâm hỏa quá vượng → con dễ mất ngủ, bồn chồn, nói nhiều, không yên.

• Thận tàng tinh – nếu thận tinh yếu → trí nhớ kém, học chậm, mệt mỏi.

Hiểu được căn gốc này, ta sẽ thấy: ADHD không chỉ cần can thiệp tâm lý, mà còn cần chăm sóc bằng dinh dưỡng, giúp điều hòa khí huyết và thần kinh tự nhiên.

2.Những thực phẩm trẻ ADHD không nên ăn

(1) Sữa bò và chế phẩm từ sữa

Sữa bò chứa casein – loại protein khó tiêu, dễ gây viêm ruột.
Với trẻ ADHD có hệ tiêu hoá yếu, niêm mạc ruột bị viêm sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến não qua trục ruột – não, khiến trẻ kích động, giảm tập trung.
Đông y gọi đây là tình trạng “Tỳ vị thấp nhiệt, đàm trọc nhiễu tâm” – nghĩa là tỳ vị sinh thấp, làm tâm thần không yên.
Nên thay bằng: sữa hạt (hạnh nhân, óc chó, mè đen, yến mạch).

(2) Bột mì và thực phẩm chứa gluten

Gluten trong bột mì có thể gây viêm nhẹ ở ruột, làm sinh đàm, cản trở khí huyết lưu thông.
Đông y cho rằng “Đàm trọc sinh nhiễu tâm thần” – tức là khi tiêu hoá trì trệ, khí uất, trẻ dễ bồn chồn, khó tập trung.
Nên thay bằng: gạo lứt, khoai lang, kê, yến mạch không gluten, hạt quinoa.

(3) Đường tinh luyện, bánh kẹo, nước ngọt

Đường làm dao động insulin và dopamine, khiến trẻ hưng phấn tạm thời rồi mệt mỏi, dễ cáu.
Theo Đông y, đường ngọt nhiều làm “sinh thấp nhiệt, tỳ vị tổn thương”, gây nóng trong, táo bón, càng kích thích tăng động.
Nên thay bằng: mật ong nguyên chất, đường dừa, đường mía nguyên chất, nước mía, đường thốt nốt hoặc trái cây ngọt tự nhiên.

(4) Mì chính (bột ngọt) và chất điều vị

MSG là glutamate – chất kích thích thần kinh, dễ làm trẻ bồn chồn, khó ngủ.
Đông y coi đây là tác nhân “nhiệt độc nhập tâm, khiến tâm thần không an”.
Nên nấu tự nhiên: dùng muối biển, nấm đông cô, rau củ để tạo vị ngọt thanh.

(5) Thực phẩm đóng hộp, chế biến sẵn, bún phở công nghiệp

Những món này chứa chất bảo quản, hàn the, phẩm màu, nitrate, dễ sinh độc, gây rối loạn tiêu hoá và thần kinh.
Theo Đông y, đây là độc tà nhập tỳ, làm khí huyết trì trệ, sinh đàm, sinh nhiệt.
Nên chọn: thực phẩm tươi, nấu mới mỗi ngày.

3.Những thực phẩm trẻ ADHD nên ăn

(1) Trái cây tươi (vừa phải, đúng thời điểm)

Cung cấp vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hoá giúp não hoạt động ổn định.
Tuy nhiên, trái cây có tính hàn, nếu ăn nhiều buổi tối dễ lạnh bụng, tiêu chảy, hàn khí nhập tỳ.
Nên cho ăn: buổi sáng hoặc trưa, vừa phải.
Loại tốt: chuối chín, táo, lê, cam, việt quất, bơ.

(2) Rau củ quả – nguồn chất xơ giúp thanh nhiệt và điều hòa tạng phủ

Trẻ ADHD thường bị nóng trong và táo bón.
Đông y gọi là “nhiệt kết ở trường vị, khí huyết uất trệ”, khiến con dễ bực bội, không yên.
Nên cho ăn: rau mồng tơi, rau cải, bí đỏ, cà rốt, khoai lang, bông cải xanh.
Giúp mát gan, tiêu đàm, nhuận tràng, làm tâm trí con nhẹ nhàng hơn.

(3) Gạo lứt – bổ tỳ, an thần, dưỡng tâm

Gạo lứt giữ nguyên mầm cám – giàu vitamin nhóm B, magie, mangan – rất tốt cho não bộ và hệ thần kinh.
Đông y xem gạo lứt là “thực dược trung tính” – không quá hàn, không quá nhiệt, giúp tỳ vị vận hoá tốt, tâm thần an định.
Có thể nấu cháo gạo lứt – hạt sen – ý dĩ – táo đỏ để con dễ ngủ, bớt hiếu động.

(4) Nước ấm – nuôi dưỡng khí huyết, tránh lạnh

Trẻ ADHD cần đủ nước để não bộ và khí huyết lưu thông trơn tru.
Tuy nhiên, nước lạnh làm “tỳ khí hư, hàn ngưng”, khiến con mệt và khó tập trung.
Cho con uống nước ấm, hoặc thêm lát gừng, vài hạt muối biển nhỏ để điều hòa âm dương.

4.Một vài món ăn dưỡng tâm an thần cho trẻ ADHD

Lưu ý tổng thể:

• Không dùng 1 món liên tục suốt nhiều ngày → vì trẻ sẽ dễ “ngán” và cơ thể bị lệch tính (quá hàn hoặc quá nhiệt).

• Xoay vòng 3–4 món trong tuần để cân bằng tạng phủ (tỳ, tâm, can, thận).

• Mỗi món nên duy trì ít nhất 4–6 tuần để thấy tác dụng ổn định thần kinh, cải thiện giấc ngủ, giảm hiếu động.

• Khi trẻ ngủ sâu, tiêu hóa tốt, ít cáu – có thể duy trì lâu dài như chế độ ăn dưỡng sinh.

• Khi trẻ có biểu hiện “nóng” (mặt đỏ, bứt rứt, tiểu vàng) → giảm món có mật ong, óc chó, long nhãn.

• Khi trẻ “hàn” (sợ lạnh, tay chân lạnh, tiêu lỏng) → thêm vài lát gừng, nấu ấm hơn.

Cháo gạo lứt – hạt sen – ý dĩ – táo đỏ (tỷ lệ tổng thể 3 : 2 : 1 : 2)

Tác dụng: an thần, bổ tỳ vị, dưỡng tâm, giúp ngủ ngon.
Tính chất: trung hòa – hơi ôn, không quá nóng hoặc lạnh.

Tần suất:

• Ăn 3 lần/tuần (buổi sáng hoặc tối đều được).

• Mỗi lần 1 chén nhỏ cho trẻ 3–6 tuổi, hoặc 1 chén đầy cho trẻ lớn hơn.

Duy trì:

• Liên tục 4–6 tuần để thấy hiệu quả ngủ tốt hơn, tiêu hóa ổn hơn.

• Có thể duy trì lâu dài 1–2 lần/tuần để giữ nền tỳ vị tốt.

Nếu trời lạnh hoặc trẻ dễ lạnh bụng, có thể thêm 1 lát gừng mỏng khi nấu.

Canh bí đỏ – cà rốt – hạt óc chó (tỷ lệ tổng thể 3 : 2 : 1)

Tác dụng: bổ não, dưỡng huyết, hỗ trợ tập trung, tăng trí nhớ.
Tính chất: ấm nhẹ, dưỡng huyết, bổ can thận.

Tần suất:

• 2–3 lần/tuần, ăn buổi trưa hoặc chiều (nên ăn ấm).

• Có thể thay đổi luân phiên với canh củ sen, canh khoai mỡ, canh rau dền.

Duy trì:

• Từ 6–8 tuần liên tục, vì thực phẩm này nuôi dưỡng chậm, cần thời gian để thần kinh ổn định.

• Sau đó có thể giữ 1–2 lần/tuần để duy trì trí não và huyết khí.

Chè hạt sen – long nhãn – táo đỏ (tỷ lệ tổng thể 3 : 1 : 2)

Tác dụng: bổ tâm huyết, an thần, giúp trẻ ngủ ngon và ít mộng mị.
Tính chất: ngọt ôn, dưỡng tâm – nhưng dùng nhiều sẽ sinh thấp.

Tần suất:

• 1–2 lần/tuần, buổi tối trước ngủ khoảng 1 tiếng.

• Không nên ăn liên tục mỗi ngày vì dễ “nóng tỳ” và tích đường.

Duy trì:

• 3–4 tuần là đủ để cảm nhận tác dụng cải thiện giấc ngủ.

• Sau đó, dùng theo chu kỳ, mỗi tháng 1–2 tuần để dưỡng đều đặn.

Trẻ dễ nóng hoặc táo bón → giảm long nhãn, thêm vài lát bách hợp hoặc hạt ý dĩ cho mát hơn.

Trứng hấp mè đen – mật ong (tỷ lệ tổng thể 1 : 1 : 0.5)

Tác dụng: bổ gan thận, tăng cường trí nhớ, làm dịu cảm xúc.
Tính chất: ôn, hơi bổ, dễ tiêu.

Tần suất:

• 2 lần/tuần, buổi sáng hoặc trưa.

• Không nên ăn liên tục hàng ngày (dễ quá bổ, sinh nhiệt).

Duy trì:

• 4–6 tuần để thấy cải thiện trí nhớ và bình tĩnh hơn.

• Sau đó có thể xen kẽ 1 lần/tuần như món bổ sung tự nhiên.

Nếu trẻ có tỳ yếu, dễ tiêu chảy → giảm mật ong, thêm chút bột gạo để làm mềm vị.

5.Kết luận – Dinh dưỡng là cách yêu thương sâu sắc nhất

Từ góc nhìn Đông y, ADHD không chỉ là rối loạn hành vi, mà là một sự mất cân bằng trong cơ thể và tâm trí.
Nếu can – tâm – tỳ – thận được điều hoà, thì thần khí cũng tự nhiên yên ổn.
Mỗi bữa ăn, mỗi ly nước ấm, mỗi món rau mẹ nấu – đều có thể trở thành thuốc lành giúp con an định.

Chăm sóc trẻ ADHD không cần quá cầu kỳ, chỉ cần kiên nhẫn, hiểu con và chọn đúng thực phẩm.
Bởi vì thức ăn không chỉ nuôi thân, mà còn nuôi tâm, nuôi trí, nuôi sự bình yên bên trong con.