Nội dung

• ADHD là gì và vì sao con không thể ngồi yên?

• Những hiểu lầm phổ biến mà cha mẹ thường gặp

• Cha mẹ có thể làm gì để hỗ trợ con tốt hơn?

1. ADHD là gì và vì sao con không thể ngồi yên?

ADHD – Rối loạn tăng động giảm chú ý – là một rối loạn phát triển thần kinh, ảnh hưởng đến khả năng chú ý, tự kiểm soát và điều chỉnh hành vi của trẻ. Nhiều người vẫn nghĩ ADHD là do trẻ “hư”, “bướng”, hoặc bố mẹ thiếu nghiêm khắc, nhưng thực tế không phải vậy. ADHD xuất phát từ sự khác biệt trong cách não bộ vận hành, đặc biệt là các vùng chịu trách nhiệm về tập trung, ức chế xung động và quản lý năng lượng.

Khi con không thể ngồi yên, đó không phải là lựa chọn. Trẻ ADHD giống như có một “động cơ” luôn chạy trong người. Bộ não của con khó lọc bớt thông tin thừa, nên bất kỳ âm thanh hay hình ảnh nào cũng có thể khiến con bị phân tâm. Sự thôi thúc phải di chuyển, nhún nhảy, gõ tay, xoay người thật ra là cách cơ thể con cố gắng tự điều chỉnh để tiếp tục hoạt động.

Với trẻ bình thường, câu “ngồi yên nhé” là yêu cầu đơn giản. Nhưng với trẻ ADHD, câu này có thể khó như việc bắt chúng ta đứng bất động hoàn toàn trong 10 phút. Vấn đề không nằm ở ý thức, mà nằm ở khả năng sinh học.

2. Những hiểu lầm phổ biến mà cha mẹ thường gặp

ADHD không mới, nhưng xung quanh nó vẫn còn rất nhiều ngộ nhận.

Hiểu lầm thứ nhất: “Con nghịch quá, phải rèn lại.”
Trẻ ADHD không chủ ý gây rối. Các con thực sự vật lộn với việc kiểm soát cơ thể và suy nghĩ của mình. Giáo dục nghiêm khắc là cần thiết, nhưng không thể giải quyết được nguyên nhân sinh học.

Hiểu lầm thứ hai: “Do bố mẹ nuông chiều.”
Cách nuôi dạy không thể tạo ra ADHD. Bạn có thể thấy trong cùng một gia đình, cùng nền nếp, nhưng một trẻ ADHD, một trẻ không – điều này nói lên rằng ADHD là đặc điểm của não, không phải môi trường.

Hiểu lầm thứ ba: “Rồi lớn sẽ hết.”
ADHD không tự biến mất hoàn toàn. Nhiều trẻ lớn lên thành người lớn ADHD. Tuy nhiên, nếu được hỗ trợ đúng cách từ nhỏ, khả năng tự quản lý sẽ tốt hơn rất nhiều và con có thể sống khỏe mạnh, thành công.

Hiểu lầm thứ tư: “Thuốc ADHD nguy hiểm.”
Thực tế, thuốc chỉ là một trong nhiều phương pháp hỗ trợ. Khi được chỉ định và theo dõi bởi bác sĩ chuyên khoa, thuốc giúp trẻ kiểm soát hành vi và chú ý hiệu quả hơn. Điều quan trọng là đánh giá đúng và theo dõi đúng.

3. Cha mẹ có thể làm gì để hỗ trợ con tốt hơn?

Điều đầu tiên và quan trọng nhất: thấu hiểu con. Nhưng ngoài sự thấu hiểu, cha mẹ cần những chiến lược cụ thể.

Thứ nhất: Chia nhỏ nhiệm vụ.
ADHD gặp khó khi phải làm việc dài hoặc phức tạp. Hãy thay vì yêu cầu “ngồi học 1 tiếng”, hãy chia thành các bước ngắn: làm bài 7 phút – nghỉ 3 phút. Càng cụ thể, trẻ càng dễ hoàn thành.

Thứ hai: Cho phép con cựa quậy có kiểm soát.
ADHD cần di chuyển để tập trung. Bố mẹ có thể chuẩn bị bóng bóp tay, ghế xoay, dây chun gắn dưới chân ghế, bút xoay… Những vật này giúp con giải tỏa năng lượng mà vẫn giữ được sự tập trung.

Thứ ba: Dùng hình ảnh thay vì lời nói.
Trẻ ADHD tiếp thu hình ảnh nhanh và rõ ràng hơn lời nhắc. Checklist, bảng việc cần làm, đồng hồ đếm ngược… đều giúp con tự theo dõi và cảm thấy “quản lý được chính mình”.

Thứ tư: Thống nhất quy tắc đơn giản – nhắc ít thôi.
Trẻ ADHD dễ bị quá tải khi nghe nhắc nhở liên tục. Hãy đặt quy tắc rõ ràng từ đầu như: “Hoàn thành việc A thì được chơi 10 phút”, hoặc “Khi mẹ nói, con nhìn mẹ 3 giây”. Ít nhưng nhất quán thì hiệu quả hơn nhiều lời la mắng.

Thứ năm: Cho con vận động mỗi ngày.
Tập thể dục là “thuốc tự nhiên” cho ADHD. Chỉ 20–30 phút chạy nhảy, đạp xe, vận động mạnh có thể giúp con ổn định, bớt bồn chồn và tập trung hơn trong nhiều giờ sau đó.

Trẻ ADHD không thiếu gì cả—chỉ thiếu một môi trường phù hợp để bộ não khác biệt của con có thể phát huy hết khả năng. Nhiều trẻ ADHD, khi được hỗ trợ đúng, lại trở nên sáng tạo, giàu ý tưởng, linh hoạt, nhiệt huyết và có khả năng giải quyết vấn đề theo hướng rất độc đáo.

Nếu con bạn đang “không thể ngồi yên”, điều đó không nói lên việc bạn dạy con chưa tốt. Nó chỉ nói rằng con đang cần bạn hiểu mình hơn một chút, kiên nhẫn hơn một chút và đồng hành với con theo cách phù hợp với bộ não của con.