Ep 18: Trẻ khó ngủ, hay cáu gắt

Nội dung

• "Vị bất hòa tắc ngọa bất an": Rối loạn tiêu hóa ảnh hưởng giấc ngủ

• Tâm Hỏa vượng: Khi "lửa" trong người quá lớn

• Can khí uất kết: Yếu tố tâm lý và môi trường

Tình trạng trẻ nhỏ khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu giấc kèm theo biểu hiện cáu gắt, ném đồ đạc là nỗi ám ảnh của nhiều bậc phụ huynh. Thay vì vội vàng dán nhãn "khủng hoảng tuổi lên ba" hay lạm dụng các thiết bị điện tử để dỗ dành, Đông y gợi ý cha mẹ nên nhìn sâu vào sự mất cân bằng trong tạng phủ của trẻ để có cách xử lý tận gốc.

Trong y học cổ truyền, trẻ em được ví là "cơ thể thuần Dương", hệ thần kinh chưa hoàn thiện và khí huyết chưa định hình vững chắc. Mọi biểu hiện bên ngoài như quấy khóc, nghiến răng hay trằn trọc đều là tấm gương phản chiếu sức khỏe bên trong. Dưới đây là 3 nhóm nguyên nhân chủ đạo và phác đồ điều chỉnh tự nhiên.

1. "Vị bất hòa tắc ngọa bất an": Rối loạn tiêu hóa ảnh hưởng giấc ngủ

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất nhưng thường bị bỏ qua. Câu nói kinh điển của Đông y "Vị bất hòa tắc ngọa bất an" hàm ý rằng khi dạ dày (Vị) không yên ổn, giấc ngủ (ngọa) ắt sẽ bị quấy nhiễu.

Hệ tiêu hóa (Tỳ Vị) của trẻ còn rất non nớt. Việc ép trẻ ăn quá no vào bữa tối, hoặc khẩu phần ăn quá nhiều đạm, đồ béo ngọt sẽ dẫn đến tình trạng "thực tích" (thức ăn ứ đọng). Khi thức ăn không tiêu hóa hết, chúng sinh ra nhiệt (nóng) và khí chướng. Luồng khí nóng này bốc lên trên, quấy nhiễu Tâm thần, khiến trẻ nằm ngủ không yên, hay lăn lộn, nằm sấp, chổng mông lên trời (tư thế điển hình để làm dịu bụng) hoặc nghiến răng kèn kẹt.

Giải pháp:

• Nguyên tắc: Để trẻ hơi đói một chút vào buổi tối sẽ tốt hơn là ăn quá no. Bữa tối nên kết thúc trước giờ đi ngủ ít nhất 2 tiếng.

• Massage bụng: Sử dụng kỹ thuật xoa bụng quanh rốn theo chiều kim đồng hồ khoảng 50-100 vòng trước khi ngủ để hỗ trợ nhu động ruột, tiêu trừ tích trệ.

2. Tâm hỏa vượng: Khi "lửa" trong người quá lớn

Trẻ em vốn có tính "thuần Dương", tức là năng lượng dương luôn trội hơn để phục vụ cho sự phát triển nhanh chóng của cơ thể. Tuy nhiên, điều này cũng khiến trẻ rất dễ bị "Nội nhiệt" (nóng trong).

Khi cơ thể tích nhiệt (do thời tiết nóng, mặc quá ấm, hoặc ăn đồ cay nóng), nhiệt sẽ phạm vào Tâm. Tâm tàng Thần (chứa đựng tinh thần). Khi Tâm bị nhiệt quấy rầy, Thần sẽ không thể tàng chứa yên ổn. Biểu hiện lâm sàng là trẻ có môi đỏ, đầu lưỡi đỏ, hơi thở nóng, ban ngày dễ nổi nóng, cáu kỉnh vô cớ, ban đêm thì hay giật mình, đổ mồ hôi trộm ở đầu và lưng.

Giải pháp:

• Thực phẩm thanh nhiệt: Bổ sung các loại thực phẩm có tính mát, dưỡng âm như canh củ sen, nước bột sắn dây, chè hạt sen (giữ tim sen nếu trẻ lớn), đỗ đen.

• Hạn chế kích thích: Tránh các trò chơi vận động mạnh hoặc xem thiết bị điện tử có ánh sáng xanh sát giờ ngủ, vì chúng kích thích Dương khí bốc lên mạnh mẽ.

3. Can khí uất kết: Yếu tố tâm lý và môi trường

Tạng Can (Gan) trong Đông y chủ về sơ tiết tình chí. Trẻ nhỏ rất nhạy cảm với môi trường xung quanh. Những thay đổi đột ngột (đi học, đổi người chăm sóc), tiếng ồn lớn, hay thậm chí là không khí căng thẳng trong gia đình đều có thể làm Can khí bị uất kết.

Khi khí không thông, trẻ sẽ có biểu hiện bứt rứt, hay thở dài, tính tình thay đổi thất thường, dễ khóc dễ cười và giấc ngủ chập chờn, hay mộng mị.

Giải pháp:

• Liệu pháp Huyệt vị: Day ấn nhẹ nhàng huyệt Dũng Tuyền (lõm gan bàn chân) và massage dọc sống lưng (mạch Đốc) giúp cân bằng khí huyết, định tâm an thần.

• Tắm thảo dược: Sử dụng các loại nước tắm từ lá tía tô, kinh giới hoặc mướp đắng (khổ qua) giúp thư giãn cơ bắp và giải tỏa nhiệt độc qua da.

Lời kết

Việc chăm sóc giấc ngủ cho trẻ cần sự kiên nhẫn và quan sát tinh tế. Thay vì chỉ tập trung vào việc "ép" con ngủ, phụ huynh hãy chú trọng điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt nương theo nguyên lý Âm Dương để tạng phủ của trẻ tự tìm lại sự cân bằng. Khi thân khỏe, tâm an, giấc ngủ ngon sẽ tự nhiên tìm đến.