Ep.04: Đồng hành cùng con tự kỷ

Nội dung

• Lời nói đầu

• Nhận biết sớm

• Nỗi lo lắng của phụ huynh

• Phụ huynh phải làm gì khi nhận kết quả chẩn đoán?

• Lời kết

1.Lời nói đầu

Có lẽ, khi nhận được chẩn đoán “con nằm trong phổ tự kỷ”, cảm xúc đầu tiên của nhiều cha mẹ là hoang mang, lo lắng, thậm chí có chút bế tắc. Và ngày hôm nay, mình xin chia sẻ cùng các bạn một vài góc nhìn: từ dấu hiệu nhận biết, đến những khó khăn thực tế, và hướng đi để đồng hành cùng con.

Trước hết, chúng ta cần hiểu: Tự kỷ không phải là bệnh, mà là một rối loạn phát triển thần kinh, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi.
Người ta gọi là “phổ tự kỷ” vì mỗi đứa trẻ sẽ có mức độ khác nhau: có bé khá nhẹ, chỉ gặp khó khăn trong giao tiếp; có bé lại gặp nhiều thách thức hơn trong học tập, vận động, hoặc hành vi.

Việc nhận biết con bị rối loạn Phổ tự kỷ hay Tự kỷ càng sớm càng tốt, trong giới chuyên gia gọi là thời điểm vàng

2. Nhận biết sớm
Vậy làm sao để nhận biết sớm? Dưới đây là một số dấu hiệu thường gặp, chia làm ba nhóm:

a. Giao tiếp và ngôn ngữ

• Bé chậm nói hoặc không nói.

• Bé ít dùng ánh mắt, ít nhìn vào người đối diện khi trò chuyện.

• Không phản ứng khi gọi tên, dù thính lực bình thường.

b. Quan hệ xã hội

• Bé thích chơi một mình, ít quan tâm đến bạn bè.

• Không chia sẻ niềm vui, không chủ động khoe đồ chơi hay khoảnh khắc thú vị.

• Dường như không để ý cảm xúc của người khác.

c. Hành vi và sở thích

• Bé có hành vi lặp đi lặp lại: xoay vòng, vỗ tay, xếp đồ vật theo hàng.

• Bé nhạy cảm quá mức với âm thanh, ánh sáng, mùi vị, hoặc ngược lại, ít phản ứng.

• Bé rất khó chịu khi thói quen bị thay đổi.

Không phải bé nào cũng có đủ tất cả các dấu hiệu, nhưng nếu phụ huynh quan sát thấy nhiều điểm trùng hợp, hãy mạnh dạn đưa con đi đánh giá chuyên sâu. Càng phát hiện sớm, can thiệp càng hiệu quả

3.Nỗi lo lắng của phụ huynh

Khi nghe chẩn đoán, nhiều cha mẹ rơi vào trạng thái sốc:

• Có người phủ nhận, nghĩ rằng bác sĩ nhầm.

• Có người tự trách bản thân: “Có phải mình đã làm gì sai?”

• Có người cảm thấy tương lai mờ mịt, mất phương hướng.

Mình đã từng gặp rất nhiều trường hợp phụ huynh có con chẩn đoán tự kỷ, nhưng không tin vào chẩn đoán đó, nên không đưa con đến chuyên gia tâm lý hoặc chuyên gia giáo làm lỡ mất giai đoạn vàng của con. Hoặc có những phụ huynh khi nghe tin con chẩn đoán Phổ tự kỷ, vì sĩ diện nên hạn chế cả vợ và con. Khiến bệnh tình con càng ngày càng nghiêm trọng.

Tự kỷ không có gì đáng sợ, phụ huynh cần nhìn thẳng vào vấn đề, có rất nhiều phụ huynh đã can thiệp tốt cho con mình, có 1 phụ huynh tên là Tâm An, nhà báo đang sống ở Mỹ là 1 trong những phụ huynh can thiệp rất tốt cho con bị tự kỷ,

4.Phụ huynh phải làm gì khi nhận kết quả chẩn đoán?

Quay lại vấn đề, nếu nhận chẩn đoán con bị Tự kỷ, phụ huynh phải làm gì?

a. Can thiệp sớm và khoa học

• Hãy tìm đến chuyên gia tâm lý, ngôn ngữ trị liệu, giáo viên đặc biệt.

• Các phương pháp phổ biến: ABA (phân tích hành vi ứng dụng), PECS (trao đổi hình ảnh), TEACCH (hỗ trợ bằng cấu trúc)…

• Không nên tin vào những quảng cáo “chữa khỏi 100%”. Thay vào đó, tập trung vào mục tiêu thực tế: giúp con giao tiếp, tự lập, hòa nhập.

b. Kiên nhẫn tạo môi trường yêu thương

• Con tự kỷ thường cảm thấy thế giới quá ồn ào, khó đoán. Hãy cho con một môi trường an toàn, có lịch trình rõ ràng.

• Khi con làm được điều nhỏ, hãy khen ngợi, khích lệ.

• Đừng so sánh con với bạn bè cùng lứa. Con có lộ trình riêng của mình.

c. Đồng hành, chứ không “ép buộc”

• Hãy học cách chơi cùng con, thay vì bắt con phải chơi theo cách của mình.

• Khi con quan tâm đến một đồ vật hay chủ đề, hãy tận dụng điều đó để mở rộng giao tiếp.

• Ví dụ: nếu con thích ô tô, hãy dùng ô tô để dạy màu sắc, con số, thậm chí câu chuyện.

• Tập trung giáo dục các kỹ năng cá nhân, kỹ năng xã hội, kết nối với thiên nhiên, thay vì ép con phải học kiến thức quá nhiều và quá nặng.

d.Tự chăm sóc bản thân của cha mẹ

• Cha mẹ cần giữ sức khỏe tinh thần. Hãy cho mình thời gian nghỉ ngơi, tham gia nhóm phụ huynh cùng cảnh.

• Khi cha mẹ vững vàng, mới có thể làm điểm tựa cho con.

5.Lời kết
Các bạn thân mến, đồng hành cùng một đứa trẻ trong phổ tự kỷ là hành trình dài, đòi hỏi rất nhiều kiên nhẫn, tình yêu và sự học hỏi.
Có lúc bạn sẽ mệt mỏi, có lúc bạn sẽ thấy nản lòng. Nhưng xin hãy nhớ: mỗi bước tiến nhỏ của con – dù chỉ là một từ mới, một ánh mắt, một cái ôm – đều là kết quả quý giá của sự đồng hành của bạn.